Rouwwoorden jutten aan zee
NYS
Waar kan je je liefde kwijt voor mensen die je lang geleden zijn ontvallen? NYS loopt over het eiland over en vindt aan zee woorden voor haar rouw.
Stuwmeer van liefde
Hoeveel liefde ik ook kwijt kan aan mijn kinderen, aan mijn partner, aan mijn vrienden… de liefde voor de mannen die ik ben verloren was voor hen. Zo persoonlijk, zo gekleurd door wie zij waren en wie ik toen was. Díe specifieke liefde kan ik nergens kwijt. Het is een stuwmeer, soms voelt het zwaar… soms klotst het over… Een enkele keer kan ik er een beetje uit laten vloeien door iets te delen, door het horen van muziek, door een gebaar van een levende waarin ik iets van hen terug zie. Maar het stroomt niet meer tussen hen en mij. Dat wat ik aan hen te geven had kan ik nergens anders kwijt: dat wat ik van hen ontving dat vind ik nergens anders.
Liefdesbruggen
Het zoeken, bewaren en soms zelfs het opsparen van de plekken en voorwerpen die geassocieerd zijn met degenen die ik mis. Sommige voorwerpen en plekken verliezen dit na één keer. Aan sommige blijft het langer (zo lang ik leef?) kleven. Een vloed van herinneringen, zintuigelijk en soms onverwacht. Sommige voorwerpen en plekken zijn als een stempel hoe vaker ik ze gebruik hoe vager de afdruk wordt. Sommige bewaar ik. Plekken die ik met opzet vermijd. Niet omdat ik het niet aankan maar omdat ik ze juist wil bewaren. Zo ben ik nog nooit teruggegaan naar het onbewoonde eiland waar wij samen waren. Het troost me te weten dat dat altijd nog kan en dat ik hem daar opnieuw kan vinden als het nodig is.
Recht op rouw
Je broer is dood? Oh wat erg voor je ouders! Hoe oud was hij? Dat is inderdaad te jong…Hoe lang is het geleden? Dat is al een hele tijd…
Vragen die op je afgevuurd kunnen worden alsof je je recht op verdriet zou moeten aantonen in getallen en maten.
Rouwpad en rouwkompanen
Op het rouwpad is de aanwezigheid van mijn medepelgrims voelbaar. Soms zie ik alleen hun voetsporen op het strand. Soms ontmoeten we elkaar ergens onderweg. Ze zien er niet anders uit dan de andere voorbijgangers. Wat ons onderscheidt is het kleitablet met het eenzame boompje erop. Zo ontmoette ik op Terschelling mijn rouwkompanen. Wat zo fijn is, is dat dit teken niet ‘verjaart’ zoals de rouwband die je vroeger een jaar mocht dragen.
Hartverzachters: bruggen naar de ontbrekenden
Mijn zoon die een plagende opmerking maakt exact op de manier waarop mijn broer dat kon doen, de kat die precies op het goede moment haar pootje in mijn hals legt, een liedje in de supermarkt. Het zijn bruggen naar degenen die aan mij ontbreken. Particuliere hartverzachters die voor iedereen weer net iets anders zijn. Als ik iemand anders zo maar in zichzelf zie glimlachen dan voel ik een vluchtig ‘samen’. Ook zo’n moment kan mijn hart verzachten.
Rouwkans
Mijn broer en ik hadden het plan om op onze oude dag ieder jaar samen een weekendje in hotel Gaasterland te verblijven. De steek van pijn die ik kan voelen wanneer ik twee oude mensen zie die samen op een terrasje zitten, een wijze man heeft me geleerd dit te zien als een rouwkans. Eén van de manieren om in contact te komen met mijn verdriet. Laat je maar raken…
De rouwvloek
Ik verloor mijn broer en mijn lief, wat kan er nu nog voor verschrikkelijks gebeuren? Ik word bang ook een kind te verliezen. Ik ben bang dat ik ze te vroeg zal moeten achterlaten.
De realiteit dat mijn geliefden of ik kunnen sterven is van de cognitieve wereld naar de wereld van de ervaring gegaan. Ik weet niet alleen met mijn hoofd maar ook met mijn hele lijf en ziel dat je op elk moment kunt sterven of een naaste kunt verliezen.
En daarmee komt de angst dat het weer zal gebeuren en zelfs de bezwering ‘het zal wel weer gebeuren’. De onzekerheid is soms erger dan de stille overtuiging waardoor je de illusie hebt dat je je schrap kunt zetten of dat je je er op zijn minst op voor kunt bereiden.
Zinkgat van verdriet
Ik kan ineens alle bodem onder me vandaan voelen zakken. Alsof ik in een zinkgat val. Ik val in de leegte en raak in paniek en kan me nergens aan vasthouden. Ik weet niet waardoor het komt, niet wat ik nodig heb en niet wanneer het overgaat. Mogelijk ligt er troost op de bodem, maar op deze momenten kan ik me de bodem niet voorstellen. Ik weet niet meer wat onder of boven is.
Het ochtendniets
Wakker worden uit een droom waarin de geliefde er weer is. Een vaag besef van de wereld van nu. Tegenspartelen, pogen om in de droom terug te keren. Reiken naar degene die in de droom moet blijven. De herinnering aan de opluchting van het elkaar weer vinden. En dan in het ochtendlicht het vervliegen daarvan. Een ontbijt dat nergens naar smaakt. Een dag die nergens toe leidt.
De rouwklauw en het bevroren hart
Bij het verliezen van mijn lief voelde ik een roestige ijzeren klauw die zich om mijn hart klemde zodra het tot me doordrong dat hij niet terug zou komen. Het was alsof er niks anders bestond dan ik en mijn pijn. Ik kon geen belangstelling of mededogen opbrengen voor een ander. Daarmee raakte ik voorbij de pijn en ontstond er gevoelloosheid. Soms denk ik daarbij aan de splinter in het hart van Kai in het sprookje over de sneeuwkoningin.
De eerste keer dat de klauw zich even ontspande was drie maanden na zijn dood toen een vriendin me huilend vertelde hoe verliefd ze was. Ze kon haar geluk niet rijmen met mijn verdriet. Haar tranen waren als smeltwater voor de splinters in mijn hart. Het bloed ging weer stromen en de rouwklauw verloor zijn grip.
Bodemtroost
Zo vaak ben ik aan het worstelen om boven te blijven. Dan denk ik dat ik alleen kan functioneren wanneer ik zo hard mogelijk in beweging blijf. Me van betekenis voelen door het werk dat ik doe, de zorg voor de kinderen en de noodzaak de kost te verdienen voor mijn kinderen en voor mijzelf.
En soms gaat dat echt niet meer, kan ik niet anders dan me naar de bodem laten zakken. En iedere keer ervaar ik weer hoe stil het daar is en hoe vredig. Ik hoef niets meer omhoog te houden. De eerste dagen daarna ben ik puur en dichtbij mijn verdriet en verlangen. Dan ontstaan er gedichten of gesprekken, bewegingen die helend zijn. Vanaf de bodem kan ik weer omhoog.
Met dank aan Babet te Winkel (schrijver van de reflectieteksten in de wandelgids) voor het geweldige idee dat je je eigen taal mag verzinnen voor rouw.
NYS
